• Home

Vandaag is het een jaar geleden dat religieuze fanatici een gruwelijke aanslag pleegden op Charlie Hebdo. Juist in deze tijd is vrijheid van meningsuiting en religiekritiek belangrijker dan ooit, ook als die door sommigen als kwetsend wordt ervaren. 

Charlie Hebdo 1 jaar na dato 

Beroemd en berucht zijn de woorden van Fjodor Dostojevski in zijn roman De gebroeders Karamazov dat zonder God alles geoorloofd is. Gelovigen verwijten atheïsten regelmatig dat we zonder God geen moraal kunnen hebben of dat onze normen voor goed en kwaad volstrekt willekeurig zijn. Vooral conservatieve gelovigen menen dat het (in hun ogen) morele verval te danken is aan de secularisering van de samenleven, waarin de mens maar doet wat hem goeddunkt. Zij denken dat we religie nodig hebben om ons goed te gedragen. Is dat werkelijk zo? Is zonder God echt alles geoorloofd? In dit stuk zal ik beargumenteren waarom dat niet het geval is, en dat zelfs gelovigen hun moraal niet (geheel) baseren op heilige geschriften, ook al geloven ze vaak van wel. 

Iedereen is diep geschokt door de terroristische aanslagen in Parijs van 13 november, waarbij jihadisten in koelen bloede 129 onschuldige burgers doelbewust executeerden of in hun martelaarsdood meenamen. Het is helaas de laatste in een reeks bloedige aanslagen op burgers, niet alleen in het westen (Frankrijk, België, Spanje, Engeland, VS), maar ook elders, waar wij hier vaak minder over horen (waaronder Rusland, Turkije, Libanon, Israël en Syrië). Het zijn allemaal aanslagen doelbewust op burgers, niet op militaire of politieke doelen. Nu iedereen is bijgekomen van de ergste verbijstering, verontwaardiging en verschrikking, is het tijd voor bezinning. Ik wil hier vooral stilstaan bij de rol van religie in deze terreur, in het bijzonder die van de islam.

De afgelopen jaren heb ik veel gesproken en gediscussieerd met gelovigen van allerlei pluimage. Persoonlijk, tijdens debatten, via de mail of op internetfora, in binnen- en buitenland, in verschillende culturen. Van hoogopgeleide intellectuelen die rationeel willen schermen tot ‘gewone’ gelovigen die vanuit een oprechte zorg mij willen behoeden voor de hel. Met ‘new age’ of ‘spirituele’ gelovigen die weinig moeten hebben van rationele argumenten en liever willen varen op hun intuïtie en ervaringen. Van gelovigen die er heel zeker van zijn dat zij de Universele Waarheid in pacht hebben tot oprecht twijfelende gelovigen, of zij die menen dat iedereen zijn eigen waarheid heeft. 

Aan de andere kant heb ik ook atheïsten gezien die menen het summum van rationaliteit te zijn, gelovigen soms afschilderen als dom, naïef en onwetend en met dedain over hen spreken. Ook ik heb me daaraan schuldig gemaakt en zal dat soms misschien nog steeds wel doen. Hoe kunnen al die mensen toch (blijven) geloven in iets wat zo duidelijk onwaar is?, heb ik mezelf vaak afgevraagd. Hoe kan het dat twee erudiete en intelligente hoogleraren als René van Woudenberg en Herman Philipse, die beiden goed thuis zijn in de (godsdienst)filosofie, zulke verschillende opvattingen hebben over het bestaan van God? Al deze ervaringen met gelovigen en ongelovigen hebben mij aan het denken gezet over wat mensen – gelovigen en atheïsten – drijft, waarom ze geloven wat ze geloven en overtuigd zijn van wat zij als waarheid zien. Hieronder wil ik een aantal van die overpeinzingen delen.

Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt schreven samen 'Het Atheïstisch Woordenboek'. Het is een boek waarin allerlei lemma's die met atheïsme en irrationaliteit te maken hebben alfabetisch zijn geordend, en lijkt in dat opzicht meer een encyclopedie dan een woordenboek in de gebruikelijke zin. Het begint bij Aflaten en Arkzoekers, behandelt Bliksemafleiders en Exorcisme en onderzoekt de Lijkwade van Turijn en het Vagevuur. Boeiende figuren zoals Jean Meslier, Giordano Bruno, James Usscher, Denis Diderot, baron d’Holbach, John Stuart Mill, Leo Apostel, Jaap Kruithof, Johan Anthierens, Etienne Vermeersch en Johan Braeckman passeren de revue. Ook de vermeende onfeilbaarheid van de paus, de fatwa van ayatollah Khomeini over Salman Rushdie en de moord op de redactieleden van Charlie Hebdo worden behandeld.

Het Atheïstisch Woordenboek wordt voorgesteld op 15 oktober om 20 uur in het Liberaal Archief, Kramersplein 23 te Gent. Professor Johan Braeckman geeft de inleiding. Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt stellen het boek voor met een power-pointpresentatie. Nadien volgt een receptie. De inkom is gratis. Maar inschrijven moet wel op Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
  1. Petitie voor een strikte scheiding van kerk en staat
  2. Is de atheïst een beetje dom?
  3. Over de levensbeschouwelijke neutraliteit van wetenschap(ers)
  4. Wie is er bang voor neuroreductie?
  5. Wetenschap vs. religie: een conflict op drie gebieden
  6. Atheïsmedag
  7. Over de vrije wil
  8. Activiteitencyclus over atheisme
  9. De eerste Bijbelse scheppingsmythe: een vertaling en uitleg
  10. "Evolutie: wetenschappelijk model of seculier geloof", een recensie
  11. Kritiek op het argument van finetuning
  12. Bijbelse erotiek
  13. Evolutie als Gods vrijpleiter?
  14. Vrijdenkersdag 29 mei in Utrecht
  15. Op de overgang van Australopithecus naar Homo: Australopithecus sediba
  16. De paradox van de God dankende Haïtiaan
  17. De wetenschappelijke dwaalwegen van een creationistisch bioloog
  18. Kluun over “de dictatuur van het atheïsme”
  19. Twee boeken over de waarheid van evolutie
  20. Een dagje op een creationistische congres
  21. Scheidde God de hemel en aarde?
  22. Weer een evolutionaire voorspelling die uitkomt
  23. Een diepreligieuze ongelovige? Een recensie van Smedes’ “God én Darwin”
  24. Nieuw uiterlijk
  25. Het kosmologische argument (eerste oorzaak)
  26. Interview www.nieuwwij.nl
  27. Oud nieuws
 

Wie zijn er online?

We hebben 178 gasten en geen leden online

Geef je mening

Welke positie over het bestaan van god(en) onderschrijft u?

Bekende atheïsten

Jodie FosterJodie Foster, actrice

Citaat

Religion is excellent stuff for keeping common people quiet.

~ Napoleon Bonaparte

Vandaag is het een jaar geleden dat religieuze fanatici een gruwelijke aanslag pleegden op Charlie Hebdo. Juist in deze tijd is vrijheid van meningsuiting en religiekritiek belangrijker dan ooit, ook als die door sommigen als kwetsend wordt ervaren. 

Charlie Hebdo 1 jaar na dato 

Beroemd en berucht zijn de woorden van Fjodor Dostojevski in zijn roman De gebroeders Karamazov dat zonder God alles geoorloofd is. Gelovigen verwijten atheïsten regelmatig dat we zonder God geen moraal kunnen hebben of dat onze normen voor goed en kwaad volstrekt willekeurig zijn. Vooral conservatieve gelovigen menen dat het (in hun ogen) morele verval te danken is aan de secularisering van de samenleven, waarin de mens maar doet wat hem goeddunkt. Zij denken dat we religie nodig hebben om ons goed te gedragen. Is dat werkelijk zo? Is zonder God echt alles geoorloofd? In dit stuk zal ik beargumenteren waarom dat niet het geval is, en dat zelfs gelovigen hun moraal niet (geheel) baseren op heilige geschriften, ook al geloven ze vaak van wel. 

Iedereen is diep geschokt door de terroristische aanslagen in Parijs van 13 november, waarbij jihadisten in koelen bloede 129 onschuldige burgers doelbewust executeerden of in hun martelaarsdood meenamen. Het is helaas de laatste in een reeks bloedige aanslagen op burgers, niet alleen in het westen (Frankrijk, België, Spanje, Engeland, VS), maar ook elders, waar wij hier vaak minder over horen (waaronder Rusland, Turkije, Libanon, Israël en Syrië). Het zijn allemaal aanslagen doelbewust op burgers, niet op militaire of politieke doelen. Nu iedereen is bijgekomen van de ergste verbijstering, verontwaardiging en verschrikking, is het tijd voor bezinning. Ik wil hier vooral stilstaan bij de rol van religie in deze terreur, in het bijzonder die van de islam.

De afgelopen jaren heb ik veel gesproken en gediscussieerd met gelovigen van allerlei pluimage. Persoonlijk, tijdens debatten, via de mail of op internetfora, in binnen- en buitenland, in verschillende culturen. Van hoogopgeleide intellectuelen die rationeel willen schermen tot ‘gewone’ gelovigen die vanuit een oprechte zorg mij willen behoeden voor de hel. Met ‘new age’ of ‘spirituele’ gelovigen die weinig moeten hebben van rationele argumenten en liever willen varen op hun intuïtie en ervaringen. Van gelovigen die er heel zeker van zijn dat zij de Universele Waarheid in pacht hebben tot oprecht twijfelende gelovigen, of zij die menen dat iedereen zijn eigen waarheid heeft. 

Aan de andere kant heb ik ook atheïsten gezien die menen het summum van rationaliteit te zijn, gelovigen soms afschilderen als dom, naïef en onwetend en met dedain over hen spreken. Ook ik heb me daaraan schuldig gemaakt en zal dat soms misschien nog steeds wel doen. Hoe kunnen al die mensen toch (blijven) geloven in iets wat zo duidelijk onwaar is?, heb ik mezelf vaak afgevraagd. Hoe kan het dat twee erudiete en intelligente hoogleraren als René van Woudenberg en Herman Philipse, die beiden goed thuis zijn in de (godsdienst)filosofie, zulke verschillende opvattingen hebben over het bestaan van God? Al deze ervaringen met gelovigen en ongelovigen hebben mij aan het denken gezet over wat mensen – gelovigen en atheïsten – drijft, waarom ze geloven wat ze geloven en overtuigd zijn van wat zij als waarheid zien. Hieronder wil ik een aantal van die overpeinzingen delen.

Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt schreven samen 'Het Atheïstisch Woordenboek'. Het is een boek waarin allerlei lemma's die met atheïsme en irrationaliteit te maken hebben alfabetisch zijn geordend, en lijkt in dat opzicht meer een encyclopedie dan een woordenboek in de gebruikelijke zin. Het begint bij Aflaten en Arkzoekers, behandelt Bliksemafleiders en Exorcisme en onderzoekt de Lijkwade van Turijn en het Vagevuur. Boeiende figuren zoals Jean Meslier, Giordano Bruno, James Usscher, Denis Diderot, baron d’Holbach, John Stuart Mill, Leo Apostel, Jaap Kruithof, Johan Anthierens, Etienne Vermeersch en Johan Braeckman passeren de revue. Ook de vermeende onfeilbaarheid van de paus, de fatwa van ayatollah Khomeini over Salman Rushdie en de moord op de redactieleden van Charlie Hebdo worden behandeld.

Het Atheïstisch Woordenboek wordt voorgesteld op 15 oktober om 20 uur in het Liberaal Archief, Kramersplein 23 te Gent. Professor Johan Braeckman geeft de inleiding. Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt stellen het boek voor met een power-pointpresentatie. Nadien volgt een receptie. De inkom is gratis. Maar inschrijven moet wel op Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
  1. Petitie voor een strikte scheiding van kerk en staat
  2. Is de atheïst een beetje dom?
  3. Over de levensbeschouwelijke neutraliteit van wetenschap(ers)
  4. Wie is er bang voor neuroreductie?
  5. Wetenschap vs. religie: een conflict op drie gebieden
  6. Atheïsmedag
  7. Over de vrije wil
  8. Activiteitencyclus over atheisme
  9. De eerste Bijbelse scheppingsmythe: een vertaling en uitleg
  10. "Evolutie: wetenschappelijk model of seculier geloof", een recensie
  11. Kritiek op het argument van finetuning
  12. Bijbelse erotiek
  13. Evolutie als Gods vrijpleiter?
  14. Vrijdenkersdag 29 mei in Utrecht
  15. Op de overgang van Australopithecus naar Homo: Australopithecus sediba
  16. De paradox van de God dankende Haïtiaan
  17. De wetenschappelijke dwaalwegen van een creationistisch bioloog
  18. Kluun over “de dictatuur van het atheïsme”
  19. Twee boeken over de waarheid van evolutie
  20. Een dagje op een creationistische congres
  21. Scheidde God de hemel en aarde?
  22. Weer een evolutionaire voorspelling die uitkomt
  23. Een diepreligieuze ongelovige? Een recensie van Smedes’ “God én Darwin”
  24. Nieuw uiterlijk
  25. Het kosmologische argument (eerste oorzaak)
  26. Interview www.nieuwwij.nl
  27. Oud nieuws

Wie zijn er online?

We hebben 178 gasten en geen leden online

Geef je mening

Welke positie over het bestaan van god(en) onderschrijft u?

Bekende atheïsten

Jodie FosterJodie Foster, actrice

Citaat

Religion is excellent stuff for keeping common people quiet.

~ Napoleon Bonaparte