Hieronder zullen enkele veel voorkomende vragen (FAQ = Frequently asked question) behandeld worden. De antwoorden zijn kort en bondig.

"Wat is atheïsme"

Atheïsme is simpelweg de afwezigheid van het geloof in god(en). Hier en hier zijn uitgebreidere antwoorden te vinden op deze vraag.

 

"Je kunt toch niet bewijzen dat god(en) niet bestaat(n)?"

Dat hoeft een atheïst ook niet. Hij hoeft alleen maar aan te tonen dat de argumenten van de theïst niet steekhoudend zijn. Een positieve atheïst kan nog een stap verder gaan door argumenten aan te voeren voor het niet-bestaan van god(en).

Verder is het woord "bewijzen" dubbelzinnig. Buiten de wiskunde en strikte logica is niets te bewijzen in absolute zin. Een atheïst pretendeert dat ook niet te kunnen. Hij wijst het bestaan van god(en) af op grond van waarschijnlijkheid af, niet omdat hij absoluut zeker weet dat god(en) niet bestaat(n). Op dezelfde grond gelooft geen weldenkend mens in het bestaan van elfjes of kabouters, hoewel niemand hun bestaan met absolute zekerheid kan uitsluiten.

 

"Zijn atheïsten anti-religieus?"

Nee, niet noodzakelijk in de zin dat ze religie haten (al zijn er sommige die dat wel doen). Wel in de zin dat het atheïsme het tegenovergestelde is van theïsme (geloof in god(en))

 

"Waarom wijzen atheïsten geloof in god(en) af?"

Hier zijn vele verschillende (soms ook persoonlijke) redenen voor, bijvoorbeeld:

- Het is niet duidelijk wat het woordje "god" inhoudt.
- Er is geen enkele reden om in het bestaan van goden te geloven.
- Er zijn duizenden godsdiensten. Welke is waar?
- Religie laat mensen dingen geloven die niet waar zijn.
- Religie weerhoudt mensen er vaak van rationeel en objectief te denken.
- Religie kan irrationele regels over moraal opleggen.
- Religie kan verdeeldheid zaaien, het is de basis van veel conflicten en oorlogen.
- Religie kan ondemocratisch zijn en mensenrechten schenden.
- Religie kan vrouwen en homoseksuelen achterstellen.
- Religie kan wetenschappelijke vooruitgang hinderen.
- Religie is verspilling van tijd en geld.

Zie verder: Atheïstische argumenten

 

"Is het leven niet zinloos als je niet in god(en) gelooft?"

Dat hoeft niet. Een atheïst heeft geen god(en) nodig om zin te geven aan zijn bestaan en zal zijn zingeving dus uit iets anders moeten putten. Wat dit is, zal per atheïst verschillen. Zodra je een doel stelt in het leven, maak je het zinvol; daar is god niet voor nodig. Zie verder ook hier.

 

"Zijn atheïsten minder moreel dan gelovigen?"

Er is geen enkele reden om aan te nemen dat dit het geval is, hoewel dit soms onterecht wordt beweerd door gelovigen. Zie verder ook hier.

 

"Waren Stalin en Pol Pot geen atheïsten? Kijk eens wat voor leed hun atheïsme aangericht heeft!"

Zij waren inderdaad atheïsten, maar dat is irrelevant voor de vraag naar het bestaan van god(en). Daarnaast konden zij hun gruweldaden onmogelijk gebaseerd hebben op hun atheïsme, omdat het atheïsme sec niets biedt om moreel handelen op te baseren. Atheïsme is simpelweg de afwezigheid van geloof in het bestaan van god(en). Op grond daarvan kan geen enkel moreel handelen, goed of slecht, gebaseerd zijn of mee gerechtvaardigd worden. Atheïsten baseren hun moraal dus ergens anders op. Dat kan een ideologie zijn die massamoord legitimeert, maar bijvoorbeeld ook een waarin de Gulden Regel centraal staat. De keuze uit het ethische spectrum is aan elke individuele atheïst. Zie verder ook hier.

 

"Hebben atheïsten een specifieke moraal?"

Nee, atheïsme is slechts een houding ten opzichte van geloof in god(en), niet meer en niet minder. Hoewel elke atheïst vrij is in het kiezen van zijn eigen moraal, zullen veel moderne atheísten bepaalde morele overtuigingen delen.Madalyn Murray verwoordde deze als volgt:

"An Atheist loves himself and his fellow man instead of a god. An Atheist knows that heaven is something for which we should work now - here on earth - for all men together to enjoy. An Atheist thinks that he can get no help through prayer but that he must find in himself the inner conviction and strength to meet life, to grapple with it, to subdue, and enjoy it. An Atheist thinks that only in a knowledge of himself and a knowledge of his fellow man can he find the understanding that will help to a life of fulfillment. Therefore, he seeks to know himself and his fellow man rather than to know a god. An Atheist knows that a hospital should be built instead of a church. An Atheist knows that a deed must be done instead of a prayer said. An Atheist strives for involvement in life and not escape into death. He wants disease conquered, poverty vanquished, war eliminated. He wants man to understand and love man. He wants an ethical way of life. He knows that we cannot rely on a god nor channel action into prayer nor hope for an end to troubles in the hereafter. He knows that we are our brother's keeper and keepers of our lives; that we are responsible persons, that the job is here and the time is now."

Zie ook: Waar een atheïst voor zou moeten staan en Is zonder God alles geoorloofd?

 

"Sluiten atheïsten zich niet af voor god(en)? Ze willen god gewoon niet in hun hart toelaten of zoeken niet!"

Veel, zo niet de meeste atheïsten (ik zelf ook) waren voorheen gelovig, en hebben god dus niet bij voorbaat uitgesloten. De meerderheid van de atheïsten heeft serieus het bestaan van god(en) overwogen, maar zijn tot een negatieve conclusie gekomen. De meeste atheïsten sluiten zich dus niet zomaar af voor god; daar ligt bijna altijd een goed overwogen beredenering aan ten grondslag. In ruime zin zijn ook de mensen die in hun opvoeding nooit het bestaan van god(en) aangeleerd hebben gekregen atheïsten. Men zou zelfs kunnen betogen dat ieder mens als atheïst geboren wordt, maar door opvoeding en cultuur in het bestaan van god(en) gaat geloven. Echter, de meesten die zich atheïst zullen noemen, geloven bewust niet in het bestaan van goden. Hun atheïsme komt voort uit een bewuste en vaak beredeneerde afweging van argumenten, niet uit simpele onwetendheid. Ik ben van mening dat de term "atheïst" alleen gebruikt moet worden wanneer er sprake is van z'n bewuste afweging van argumenten.

 

"God is niet te begrijpen met het verstand, hij overstijgt de rede."

Waarom proberen gelovigen hun god(en) dan te begrijpen? Waarom zijn er zo veel gebedshuizen, geestelijken, boeken, cursussen, enzovoort, die allemaal god proberen te begrijpen? Als god per definitie onbegrijpbaar is, is elke poging hem (haar, het?) te begrijpen zinloos. God wordt dan een semantisch (qua betekenis) leeg begrip, wat het totaal irrelevant maakt of hij nog bestaat. Als god wel binnen het domein van de rede geplaatst wordt, krijgt het woord inhoud en wordt daarmee tevens vatbaar voor kritiek. Een atheïst meent dan dat de argumenten tegen het bestaan van god (veel) sterker zijn dan de argumenten voor.

 

"Maar ik gelóóf dat god bestaat, is dat niet genoeg? Je moet het gewoon gelóven!"

Nee, er is geen enkele reden om aan te nemen dat geloof (d.w.z. iets voor waar aannemen zonder bewijs/argumenten) tot waarheid leidt. Op grond van geloof kun je alles beweren. Verschillende gelovigen geloven dan ook allemaal even vurig verschillende en tegenstrijdige dingen. Er is geen criterium om waar van onwaar te scheiden. Zou je je laten opereren door een arts die te werk gaat op grond van geloof, in plaats van bewijs? Zouden we genoegen nemen met een rechter die iemand veroordeelt omdat hij gelooft dat diegene schuldig is, zonder deugdelijk bewijs? Voor een atheïst vormt het bestaan van god hier geen uitzondering op: eerst zien, dan geloven, niet andersom! Zie verder ook "Fideïsme"in de sectie Kritiek op theïstische argumenten.

 

"Ik weet dat god bestaat, ik ervaar hem. Dat is voor mij bewijs genoeg"

Het grappige hieraan is dat zo'n beetje elke gelovige 'weet' dat zijn of haar god bestaat. Dit argument zou dus een bewijs zijn voor het bestaan van zo'n beetje alle goden, iets wat de in ieder geval de monotheïstische godsdiensten als onmogelijk zien. Zie verder: Kritiek op theïstische argumenten: persoonlijke ervaring

 

"Elk geloof is waar voor degene die er in gelooft"

Deze houding staat ook wel bekend als het religieus relativisme en wordt zowel afgekeurd door sommige gelovigen als door atheïsten. Het relativisme is een pervers spelletje met het woordje 'waar'. Zo zou Jezus de zoon van God zijn voor de christenen, maar dit niet zijn voor de joden. Jezus is gekruisigd volgens de christenen, maar niet volgens de moslims. Het is echter logisch uitgesloten dat wanneer twee geloven onderling tegenstrijdig zijn, ze beide gelijk kunnen hebben. Jezus kan bijvoorbeeld niet niét gekruisigd zijn en tegelijk wél. Het relativisme is dus boerenbedrog en sneuvelt op logische gronden.

 

"Er moet toch een oorzaak zijn van alles, de eerste oorzaak, de 'onbewogen beweger'?"

Dit is het zogenaamde kosmologische argument en wordt hier bekritiseerd.

 

"Hoe verklaart een atheïst het ontstaan van het heelal, de aarde, het leven en de mens?"

De meeste atheïsten zullen voor een antwoord op deze vraag te rade gaan bij de wetenschap. Zo onderzoekt de kosmologie het ontstaan van het heelal, de astronomie en de geologie het ontstaan en de vorming van de aarde. Abiogenese is het onderzoeksveld van het ontstaan van leven uit niet-leven en biologische evolutie verklaart de ontwikkeling van het leven en het ontstaan van de mens. Als de wetenschap geen antwoord kan bieden op een bepaalde vraag, zal een atheïst moeten toegeven dat hij het niet weet. Deze onwetendheid is echter geenszins een argument voor het bestaan van god(en).

 

"Hoe verklaart een atheïst dat zo veel mensen geloven?"

De meeste atheïsten zullen voor een antwoord op deze vraag ook te rade gaan bij de wetenschap. De wetenschap geeft hiervoor verschillende verklaringen, die vaak (deels) met elkaar overeenstemmen. Religie kan verklaard worden vanuit een evolutionair perspectief: religie kan een volk hecht binden en laten samenwerken, wat een evolutionair voordeel oplevert. Religie kan ook gezien worden als een poging van de wereld van de primitieve mens om de wereld (met al haar problemen) te verklaren en met onzekerheden om te gaan. Ook de projectietheorie van Freud geeft een antwoord op deze vraag. Tevens kan godsdienst mensen troost bieden: gelovigen zoeken een vaderfiguur dat hen troost, steunt, enzovoort en vinden dit in god(en). De verschillende godsdiensten (en hun succes) kunnen ook verklaard worden aan de hand van memetica.

Daarnaast komen er uit de neurowetenschap steeds meer aanwijzingen dat er een neurowetenschappelijke basis is voor religieusiteit: god zit tussen de oren.

Het is dus een combinatie van vele factoren dat het geloof in god(en) verklaart. Het mooie van dit soort seculiere verklaringen is dat ze geloof in het algemeen verklaren, in tegenstelling tot religieuze verklaringen, die andere geloven proberen te verklaren vanuit hun eigen geloof.

 

"De meerderheid van de wereldbevolking gelooft, is dat geen bewijs voor het bestaan van god?"

Ten eerste is dit een drogreden (argumentum ad populum). Ten tweede zijn de verschillen tussen de vele geloven gigantisch en vaak tegenstrijdig. Bijna alle godsdiensten claimen de waarheid in pacht te hebben en de enige echte god(en) te aanbidden. Dit maakt het erg onwaarschijnlijk dat er één ware god bestaat, zoals de drie grootste monotheïstische godsdiensten beweren. Een gelovige zal dus moeten uitleggen waarom zijn godsdienst de enige ware is en een verklaring moeten bedenken voor alle andere godsdiensten. Een seculiere verklaring voor het fenomeen godsdienst verdient derhalve de voorkeur (zie de vraag hierboven).