Een diepreligieuze ongelovige? Een recensie van Smedes’ “God én Darwin”

De term “een diepreligieuze ongelovige” komt uit een citaat van Albert Einstein. Het is tevens de titel van het eerste hoofdstuk van het inmiddels beruchte boek The God Delusion (in het Nederlands vertaald als God als Misvatting) van Richard Dawkins, waarschijnlijk ’s werelds bekendste atheïst. Aan dit citaat moest ik vele malen denken tijdens het lezen van het voorlaatste hoofdstuk van het boekje God én Darwin: Geloof kan niet om evolutie heen van theoloog en godsdienstfilosoof Taede Smedes, net uitgegeven bij Nieuw Amsterdam. Hierop zal ik aan het einde terugkomen, eerst de rest van het boekje.

Lees meer: Een diepreligieuze ongelovige? Een recensie van Smedes’ “God én Darwin”

Nieuw uiterlijk

De Atheïst heeft een nieuw uiterlijk gekregen, zoals de reguliere lezer meteen opgevallen zal zijn. Hiervoor gaat mijn grote dank uit naar Martin de Boer, die heeft gezorgd voor dit prachtige en functionele design en mij heeft ingewijd in het beheren van zo’n site. Ik kan de website nu beheren in Joomla!, wat veel meer mogelijkheden biedt en erg gebruiksvriendelijk is. De site ziet er nu een stuk mooier en professionele uit dan de kale vorige versie, die gebaseerd was op mijn basale html-kennis. De oude website zal nog een tijdje online blijven, maar zal niet meer bijgewerkt worden. Ook wordt de nieuwe site door een andere provider gehost, zodat ik af ben van de vervelende reclame die wordt gegenereerd door freewebs. Pas dus eventueel uw favorieten en/of links hieraan aan.

Wat is er zoal veranderd?

• Het menu staat bovenaan in plaats van links
• Het lijstje met "Bekende atheïsten" is vervangen door een 'random atheïstengenerator' met afbeeldingen rechts op de site
• De onderdelen "Atheïstische argumenten" en "Kritiek op theïstische argumenten" zijn beide ondergebracht in "Argumentaties".
• Het onderdeel "Wat is atheïsme?" is toegankelijk via de FAQ
• Het onderdeel "Waarom deze website" is ondergebracht bij "Over de auteur".
• Contact opnemen kan nu gemakkelijk via een contactformulier

Het kosmologische argument (eerste oorzaak)

Het kosmologisch argument is een oud, bekend en intuïtief aansprekend argument voor het bestaan van God. De meest bekende versie ervan is waarschijnlijk de kalam-versie:

1. Alles wat begint te bestaan, heeft een oorzaak.
2. Het universum is begonnen te bestaan.
3. Dus, het universum heeft een oorzaak.

Via een aantal extra stappen worden vervolgens geredeneerd naar:

       4. Die oorzaak is (de christelijke) God.

Op bovenstaande punten valt echter aardig wat aan te merken.

Bij punt 1
Ten eerste leert de kwantumfysica ons dat de eerste veronderstelling niet waar hoeft te zijn. Er zijn verschijnselen waarbij men geen causaal verband kan ontdekken. Voorbeelden hiervan zijn radioactief verval en kwantumfluctuaties. Het ontstaan van het heelal hoeft dus geen oorzaak te hebben. Ook weten we niet of de natuurwetten die binnen ons heelal gelden van toepassing zijn op het heelal zelf.  

Ten tweede veronderstelt causaliteit dat een oorzaak altijd vóór een gevolg plaatsvindt. Er is dus tijd nodig voor een causaal verband. Als wordt aangenomen dat tijd en ruimte mét het universum zijn ontstaan, is het logisch onmogelijk dat er een daarvóór was, omdat er geen sprake is van tijd. Vragen wat er vóór het begin van het universum was, is dan als vragen wat er ten noorden van de noordpool ligt: beide zijn onmogelijke en zinloze vragen. We weten simpelweg niet hoe ons universum begonnen is. De oerknaltheorie gaat over de evolutie van het universum, niet over het eventuele absolute begin daarvan. Wat er vóór de Plancktijd gebeurde, weet niemand. We zouden op dit punt dus agnostisch moeten zijn, maar dan komt het kosmologische argument niet van de grond. 

Bij punt 2
Is dat zo? Zoals hierboven al is opgemerkt, weten we dat simpelweg niet. Er zijn verschillende kosmologische modellen die wel of niet uitgaan van een begin van het (of ons) universum, en wat de aard en eventuele oorzaak van dat begin dan is. In een aantal van die modellen is het universum oneindig, is er altijd een vorm van universum geweest. Het menselijk brein kan oneindigheid moeilijk bevatten. Als alles het gevolg is van acties, waar is dan de eerste actie en wat is er dan vóór die eerste actie? Misschien is er wel helemaal geen eerste oorzaak. We weten het niet. 

Bij punt 4
Uit de eerste twee premissen volgt op z'n best dat het universum een oorzaak moet hebben. Dit zegt echter niets over de eigenschappen van deze 'eerste oorzaak'. Christenen menen altijd dat dit 'hun' God moet zijn, maar waarom? Waarom niet Allah, of een van de vele andere goden die de mens heeft uitgevonden? Waarom kan het niet een onpersoonlijk principe zijn als Tao? Het kosmologische argument kan gebruikt worden door elke godsdienst, en is dus zeker geen bewijs voor het bestaan van de christelijke God.

Verder
Het kosmologische argument doet meteen de vraag rijzen wat God veroorzaakt heeft. Gelovigen antwoorden dan vaak dat God geen oorzaak heeft, oneindig is, buiten de tijd staat, enzovoort. Als God geen oorzaak nodig heeft, waarom het universum wel? Verdedigers van de kalam-versie van het kosmologisch argument zullen stellen dat God niet is begonnen te bestaan en zich daarom aan deze vraag onttrekt. We weten echter ook niet of het universum is begonnen te bestaan. Anderen menen dat God noodzakelijk bestaat, waarom kan het universum dan niet ook noodzakelijk bestaan? Ook is het niet duidelijk of God noodzakelijk bestaat. 

God invullen als eerste oorzaak, als 'onbewogen weger' (Aristoteles) is dus een schijnoplossing, voor mogelijk een schijnprobleem.

Zie verder:
- Cosmological Arguments in The Secular Web Library (Engels)
- Het (kalam) kosmologisch argument komt niet van de grond

Interview www.nieuwwij.nl

Op www.nieuwwij.nl is een kort gefilmd interview met mij te vinden over mijn website en mijn opvattingen over religie en de maatschappij. Ook is een aantal reacties binnengekomen op het interview, die op de website van nieuwwij te vinden zijn.

Lees meer: Interview www.nieuwwij.nl