Anoniem schreef op 30 april 2010:

Goedendag,
Ik heb een paar vragen, niet om in discussie te gaan, maar gewoon vragen die ik mijzelf wel eens afvraag.

Deze vraag is mijns inziens niet wetenschappelijk te bewijzen of, maar misschien heeft u er een interessante redenatie voor. Denken apen, die 98% hetzelfde DNA blijken hebben als mensen of andere dieren, ook wel eens na over existentiele vragen? Zijn zij zichzelf ook bewust van hun eigen verantwoordelijkheden of zijn dat slechts instinctieve neigingen?

Hoe kan worden verklaart dat zware criminelen, mensen met een antisociale persoonlijkheid bijv., die de Bijbel openslaan en een bijbeltekst lezen, door een bepaald mijns inziens onverklaarbaar inzicht dat ze krijgen, ineens een heel ander leven gaan leiden? Een leven vol vrede en liefde voor mensen om hen heen. Ik verbaas mij hierover en mij schieten woorden tekort als ik dit soort dingen meemaak, want ik weet dat ze gebeuren. Is dit te verklaren door een biochemisch proces in de hersenen die op gang komt als iemand een Bijbel openslaat? In de psychiatrie kom je dit soort dingen tegen! Het is nog nooit gebeurt dat iemand met een antisociale persoonlijkheid door een uitspraak van Johan Cruijff een heel ander leven ging leiden bijv. Ik heb enorm veel twijfels bij vragen en antwoorden rond de apologetiek en de betrouwbaarheid van de Bijbel, maar dit soort gebeurtenissen zijn voor mij een getuigenis met als gevolg dat ik de Bijbel niet voor de wetenschap aan de kant kan schuiven. Andersom trouwens ook niet hoor. Wat zegt u hiervan?

Op een college filosofie ging het eens over een bepaald soort theorie die leerde dat alles om je heen misschien wel niet bestond. De hele wereld om je heen en alles wat er om je heen gebeurd is slechts een eigen beleving. Meer weet ik er ook niet van maar u vast wel. Ik vind het eigenlijk best een enge theorie. Alle mensen van wie ik houd zijn misschien wel niet echt, misschien zijn het mijn eigen inbeeldingen. Hoe staat u hier tegenover?

Mvg,

ikke 

Reactie:

Beste Anoniem,

De eerste vraag die je stelt is heel lastig te beantwoorden. Aan mensen kun je vragen stellen over wat ze denken, maar bij andere apen kan dat niet. Het enige wat je dan kunt doen is afgaan op bepaald gedrag, maar het risico daarvan is dat je de reden van dat gedrag kunt gaan 'vermenselijken' (antropomorfiseren), terwijl dat misschien helemaal niet terecht is. We moeten hiermee dus erg voorzichtig zijn. Ik denk niet dat andere apen letterlijk over dit soort vragen nadenken. Bij ons nadenken speelt taal namelijk een belangrijke rol, en dat is bij andere apen niet of nauwelijks ontwikkeld (afhankelijk van wat je precies onder taal verstaat). Wel denk ik dat bepaalde gebeurtenissen een grote impact op hen kunnen hebben, ook als het ze niet zelf overkomt. Zie bijvoorbeeld dit onderzoek, waaruit blijkt dat chimpansees op een manier met het sterven van naasten omgaan die veel weg heeft van hoe wij dat doen. Een besef van de dood lijken ze dus te hebben, maar in hoeverre ze hier ook over nadenken blijft gissen.

Waarom mensen na het lezen van bepaalde teksten een heel ander leven gaan leiden, is een interessante psychologische vraag. Ten eerste is het belangrijk op te merken dat dit bij andere geloven ook voorkomt. Ik heb bijvoorbeeld met een hare krisjna gesproken die door dat geloof van de drugs is geraakt en een man die in gevangenis moslim is geworden en sindsdien zijn leven drastisch heeft verbeterd. Ten tweede wil ik opmerken dat niet alle bekeringservaringen sociaal positief zijn. Vooral het toetreden tot een religieuze sekte kan tot sociaal onwenselijk of zelfs gevaarlijk gedrag leiden. Ik denk dus niet dat dit een argument voor de waarheid van het christelijk geloof is. Dan resteert natuurlijk de vraag hoe je dit moet verklaren. Ik ben geen psycholoog, maar ik kan wel een poging doen. Als mensen die in de put zitten ergens hoop uit kunnen halen, zal dat ze veelal stimuleren hun leven te beteren. De Bijbel – maar ook andere religieuze geschriften – kunnen dergelijke hoop bieden en daarmee stimuleren de way of life te veranderen. Ook interessant is Rein Gerritsen. Hij zat in de gevangenis voor zware misdrijven en ging daar filosofie studeren, wat zijn leven drastisch heeft veranderd. Ik denk alleen niet dat dit veel voorkomt.

Met je laatste vraag doel je op solipsisme, van het Latijn solus (alleen) en ipse (zelf). De vraag is al oud en kent vele varianten. Ook het idee dat in The Matrix wordt uitgewerkt (onze waarnemingen en gedachten worden allemaal door een computer gesimuleerd) zou je als een variant kunnen zien. Je kunt niet bewijzen dat het onjuist is denk ik, maar je wel afvragen hoe waarschijnlijk het is. Als je afvraag waar al je waarnemingen vandaan komen, lijkt mij de meest waarschijnlijke verklaring dat er een externe wereld bestaat die je waarneemt. Meer dan dat kun je niet. Daarnaast kun je er niet naar handelen, want bij bijna alles wat wij doen gaan we uit van een externe wereld. De filosoof Bertrand Russell illustreerde dit ooit aan de hand van een anekdote. Hij had een brief ontvangen van een solipsiste (Christine Ladd-Franklin), waarin zij aangaf verbaast te zijn dat er geen andere solipsiten waren.  

Met vriendelijke groet,

Bart Klink