Een langverwacht debat tussen James Tour en Dave Farina over het ontstaan van leven (origin of life. OoL) heeft plaatsgevonden en is terug te zien op YouTube. Hieronder wil ik een korte beschouwing van het debat geven en een aantal opmerkingen maken over de discussie rond het ontstaan van leven.

Achtergrond
Tour is een hoogleraar op het gebied van synthetische chemie en nanotechnologie. Hij is christen en meent dat we geen idee hebben (“clueless” zijn) over hoe het leven ontstaan is of kan zijn. Hij bekritiseert het OoL-onderzoek – niet in de wetenschappelijke literatuur, maar op zijn YouTube-kanaal. Veel creationisten zien hem als een autoriteit. Dat is hij op zijn eigen vakgebied, maar niet op het gebied van het ontstaan van leven. Op dat gebied doet hij geen onderzoek en hij heeft er ook niets over gepubliceerd in vakliteratuur. De daadwerkelijke autoriteiten zijn degenen die hiernaar onderzoek doen en erover publiceren in vakliteratuur. 

Farina is een scheikundige en vooral bekend wegens zijn zeer populaire YouTube-video’s, waarin hij allerlei wetenschapsonderwerpen toegankelijk en helder uitlegt. Hij heeft op grond van wetenschappelijke literatuur en interviews met experts Tours opvattingen over OoL uitgebreid bekritiseerd.  

Na vele video’s over en weer op YouTube vond dan eindelijke een livedebat plaats. De inhoud van het debat was regelmatig erg technisch en ik heb niet de expertise om die technische claims te beoordelen. Ik volsta hier daarom met een aantal algemene opmerkingen over het debat, het OoL-onderzoek en de kritiek daarop. 

De toon van het debat
Wat meteen opvalt, is dat Tour vrijwel constant schreeuwt en Farina vaak in de rede valt. Dit gedrag is een hoogleraar onwaardig. Hij zegt dat hij Farina net zo behandelt als een afgestudeerd student in zijn onderzoeksgroep. Farina blijft meestal rustig, valt Tour soms ook in de rede, maar valt hem regelmatig persoonlijk aan door hem vaak een leugenaar te noemen. Dat is een zware beschuldiging, en zelfs als dat terecht is, heeft het weinig meerwaarde dat steeds weer te benoemen. Ook beledigt hij het publiek regelmatig door te roepen dat ze geen idee hebben waarover ze het hebben. Dit gedrag siert Farina niet. Zijn argumenten waren sterker overgekomen zonder dit gedrag. Door dit gedrag van beide heren had het debat meer weg van een straatgevecht dan van een beschaafd debat. 

De inhoud van het debat
Dan wat algemenen opmerkingen over de inhoud van het debat, zonder op de technische details in te gaan. Tour meent dat we geen enkele idee hebben over OoL. Dit is ongeloofwaardig, want er is wel degelijk veel bekend, zoals Farina aan de hand van vele publicaties laat zien in het debat en eerdere YouTube-video’s (zie ook de vele publicaties in het onderschrift van het debat op YouTube). Hij laat dit nog uitgebreider zien in zijn eigen nabeschouwing van het debat. Dit is ook wat experts (degenen die OoL-onderzoek doen en hierover publiceren in vakliteratuur) aangeven, zoals blijkt uit interviews met hen in Farina’s video’s.

Dat Tour wat daadwerkelijke experts beweren niet goed weergeeft, blijkt pijnlijk duidelijk uit een tweet van onderzoeker Lee Cronin, waarin Cronin stelt: “Origin of life research is a scam.”. Tour had kunnen aanvoelen dat deze onderzoeker niet zijn gehele eigen vakgebied afdoet als een “scam” (oplichterij). Dat vermoeden had hij eenvoudig bevestigd kunnen zien als hij even had gegoogeld. Dat had hij dit interview met Cronin gevonden waarin hij aangeeft dat deze tweet “tong in cheek” (een ironische knipoog, een grap) was. 

Tour lijkt ook niet te snappen dat complexe fenomenen geen alles-of-niets-verklaring hebben. Ook al hebben we nu geen volledige verklaring (en niemand beweert dat!) van hoe het leven ontstaan is, dat betekent niet dat we geen deelverklaringen hebben of goede hypothesen voor allerlei stappen in het proces. Farina laat dat uitgebreid aan de hand van de literatuur zien. Elke keer als Tour zegt dat we “clueless” zijn over een proces of stap, laat Farina onderzoek precies daarnaar zien (voor een uitgebreidere analyse van Tours claims tijdens het debat, zie Farina’s nabeschouwing). We zijn dus niet “clueless”, zoals Tour constant beweert. 

Ook is de huidige (bio)chemie en biologie maar beperkt relevant voor het OoL-onderzoek. Omstandigheden op de vroege aarde waren anders dan nu en de eerste cellen waren geen uitgeklede moderne cellen. Tour ziet dit onvoldoende in. Tours eigen onderzoek in de synthetische chemie is dan ook heel wat anders dan OoL-onderzoek.

Daarnaast is het opmerkelijk dat Tour zijn kritiek slechts publiceert op YouTube en op creationistische blogs, nooit ergens in relevante vakliteratuur. Dat zegt veel. Zijn kritiek zal waarschijnlijk niet door het peerreviewproces van daadwerkelijke experts komen omdat die ongegrond of irrelevant is, zoals Farina vaak laat zien. Kritiek is overigens geen taboe, want die is wel degelijk te vinden in de literatuur, zoals Farina in zijn nabeschouwing laat zien. In het daadwerkelijke OoL-onderzoek wordt Tour nergens aangehaald en speelt hij dus geen rol van betekenis. Ook al heeft Tour dus niets gepubliceerd in relevante vakliteratuur, toch oordeelt hij over een heel onderzoeksgebied. Dat is niet erg geloofwaardig.

OoL-onderzoek
Dan nog een aantal algemene opmerkingen over OoL-onderzoek en wat we daaruit wel en niet kunnen of mogen concluderen. Er zijn goede redenen waarom we nog niet volledig weten hoe het leven ontstaan is. Het problemen is erg complex, we weten een hoop niet over de omstandigheden, de stappen zijn niet gefossiliseerd en het onderzoekveld is nog jong (enkele decennia). 

Daarnaast worden de experimenten in relatief kleine aantallen en gecontroleerd uitgevoerd, en tot nu toe slechts enkele decennia. De natuur heeft miljoenen jaren kunnen experimenteren met allerlei varianten, en ook nog in gigantische hoeveelheden parallelle experimenten. Dit maakt extreem kleine kansen - waar creationisten, inclusief Tour, zo graag op wijzen - vele malen groter.

Ook weten we vaak niet wat kansen zijn omdat we de kansverdeling niet kennen. Creationisten, inclusief Tour, doen vaak alsof al deze stappen puur op toeval berusten. Biochemie wordt door echter wetten gereguleerd en omstandigheden (temperatuur, ondergrond, aanwezigheid van andere stoffen) spelen een grote rol in de kansverdeling. Ook selectieprocessen vergroten de kans op successieve stappen, zoals Farina laat zien.

Misschien zullen we het raadsel nooit volledig oplossen, of vinden we één of meerdere plausibele verklaringen voor hoe het gegaan zou kunnen zijn, zonder te weten welk scenario daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Alleen verder onderzoek kan laten zien hoe ver we hierin zullen komen. 

Overmoed en de God van de gaten
OoL-onderzoek is complex en technisch, en daarom voor leken moeilijk tot niet op waarde te schatten. Desalniettemin doen creationisten – inclusief Tour – grote en boude uitspraken over wat wel of niet bekend en mogelijk is, vrijwel nooit gebaseerd op de daadwerkelijke vakliteratuur. Je kunt als leek bij complexe en technische materie beter luisteren naar experts en vragen stellen, in plaats van zonder enige verstand van zaken experts tegen te spreken en menen het beter te weten, zoals maar al te vaak gebeurt. Dat is nogal overmoedig.

Tot slot: de gaten in onze huidige kennis over het ontstaan van leven zijn geenszins een argument voor het bestaan van God, zoals veel gelovigen wel menen. Dat is een drogreden (argumentum ad ignorantiam). Als we nog geen volledige verklaring voor aardbevingen hebben, maakt dat het bestaan van Poseidon ook niet aannemelijk. God als verklaring verklaart niets of is ongeloofwaardig. Er is niets mis met zeggen dat we veel (nog) niet weten, en misschien wel nooit zullen weten. Daaruit kun je verder niets concluderen. Beter kun je goed onderzoek doen.