Kluun is het pseudoniem van Raymond van de Klundert, een schrijver die bekendheid kreeg met een paar succesvolle romans, waaronder Komt een vrouw bij de dokter. In het kader van De maand van de spiritualiteit heeft hij een nieuwe boekje geschreven: God is gek - de dictatuur van het atheïsme. Zoals de ondertitel reeds suggereert, heeft hij zijn pijlen gericht op wat hij noemt “de dictatuur van het atheïsme”. Zijn opvattingen heeft hij ook al uit de doeken mogen doen bij diverse programma’s als Goedemorgen Nederland, Pauw & Witteman en Dit is de dag. Ik heb zijn boekje nog niet kunnen lezen, maar op grond van zijn interviews is al het nodige te zeggen. Is er werkelijk sprake van een dictatuur van het atheïsme? Wordt er werkelijk overal zo de spot gedreven met alles wat naar God en geloof riekt?

Ik denk dat dat reuze meevalt. Kluun zegt dat het vooral voorkomt bij de media, maar een groot deel daarvan is echter nog steeds christelijk. Ook krijgen allerhande ‘spirituele’ zaken, van Char tot aan Wonderen bestaan juist veel aandacht. Kritische journalisten stellen dit soms aan de kaak, zij het op een wel eens wat spottende toon. Als er al gespot wordt, is dat vaak terecht omdat het om bizarre en ongefundeerde opvattingen gaat, denk bijvoorbeeld aan de Urker creationisten.

Ook Kluuns beschrijving van atheïsten heeft weinig met de werkelijkheid te maken. Volgens Kluun weten zij zeker dat God niet bestaat en dat er geen leven na de dood is. Dat is een karikatuur; ik ken geen enkele atheïst die dat beweert. Ik heb daarentegen wel genoeg gelovigen gehoord die menen zeker te zijn van hun zaak. Zelfs een aartsatheïst als Richard Dawkins zegt expliciet niet volledig zeker te zijn van het niet-bestaan van God! Ook komt Kluun met het eeuwige cliché dat het wel of niet bestaan van God of een leven na de dood niet te bewijzen valt.

Wat Kluun totaal mist, is dat het een kwestie van waarschijnlijkheid is, niet of je iets met (absolute) zekerheid kunt bewijzen. Atheïsten beweren dat het niet-bestaan van God waarschijnlijker is dan het bestaan van God, niet dat het absoluut zeker is dat God niet bestaat. Iets vergelijkbaars geldt voor een leven na de dood. Is ooit met zekerheid uit te sluiten dat er een leven na de dood is? Natuurlijk niet, maar wat we wel kunnen zeggen is dat het op grond van de moderne neurowetenschappelijke kennis onwaarschijnlijk is. Maar daar verkoop je natuurlijk geen populaire boekjes mee. Spiritualiteit is big business dezer dagen, en Kluun lijkt daar graag aan mee te willen doen.

Tot slot heeft Kluun zijn huiswerk niet goed gedaan. Zo beweert hij bijvoorbeeld dat er onder wetenschappers, ook topwetenschappers, net zoveel gelovigen als ongelovigen zijn. Dit is simpelweg feitelijk onjuist. Hij haalt ook astronoom Martin Rees aan als een gelovige, terwijl die alleen uit loyaliteit met het culturele erfgoed naar de kerk gaat. Beide feiten blijken uit Dawkins boek The God Delusion, dat Kluun zegt aan te halen in zijn boekje. Ik vraag me af of Kluun Dawkins überhaupt wel gelezen heeft.

Atheïsme en spiritualiteit hoeven elkaar overigens helemaal niet uit te sluiten. Het hangt er alleen van af wat je onder het woord ‘spiritualiteit’ verstaat. Spiritueel lijkt tegenwoordig vooral te maken te hebben met allerhande vage en/of bovennatuurlijke zaken als energieën, tarotkaarten, astrologie, reïncarnatie enzovoort, zie een ‘spiritueel’ blad als Happinez. Door deze goedkope vormen van spiritualiteit heeft het woord ‘spiritueel’ voor veel atheïsten een negatieve lading gekregen. Als ik mij als atheïst spiritueel noem, doel ik op het ervaren van de grandeur van het universum en de verwondering die daarbij komt kijken, zoals die je kan overvallen als je bijvoorbeeld de immense sterrenhemel aanschouwt op een heldere nacht. Ook als muziek of literatuur je ten diepste raakt, zou je van een spirituele ervaring kunnen spreken. Of het besef van onze nietigheid, en beperktheid van ons denken en kunnen in deze onbevattelijk grote en complexe wereld. Dit gaat perfect samen met atheïsme, zoals vele atheïsten ook verwoord hebben. Om spiritueel te zijn is niets bovennatuurlijks nodig.