Fitna, de veelbesproken film van Geert Wilders, voldeed aardig aan mijn verwachtingen, het was weinig anders dan Wilders uitspraken geïllustreerd met grotendeels welbekend beeldmateriaal. Er werd geen Koran verscheurd en zelfs de profeet werd niet afgebeeld, laat staan beledigd. De lijn die hij trekt van orthodoxe moslims en islamitische landen naar Nederland met haar grotendeels gematigde moslims is echter te kort door de bocht en ongenuanceerd. Dat neemt niet weg dat een belangrijk punt als een paal boven water staat: de Koran bevat verwerpelijke passages waarmee gruweldaden gerechtvaardigd worden. Door bewust een paar dagen te wachten met mijn reactie op Fitna, heb ik mijzelf de tijd gegund om wat meer reacties af te wachten.

Velen hebben met enige opluchting gereageerd op het feit dat Nederlands moslims zich rustig gehouden hebben. De crisissituatie waar Balkenende zich op had voorbereid, heeft zich niet gemanifesteerd. Vanwaar deze opluchting? Vanwaar de voorbereidingen op een crisissituatie? Bewijst dit niet precies Wilders punt, namelijk de islam gewelddadige kanten heeft? Waren we net zo opgelucht toen christenen niet gingen rellen na Madonna’s kruisigingsact? Natuurlijk niet, we weten namelijk dondersgoed dat moslims heel wat lichter ontvlambaar zijn dan (moderne) christenen. Zelfs de regering geeft dit impliciet toe, getuige haar voorzorgmaatregelen.

De meeste moslims in Nederland hebben dus (gelukkig) rustig gereageerd. Opmerkelijk genoeg waren er een aantal mensen die de moslims hiervoor complimenten gaven. Dat heeft iets paternalistisch, alsof we een rustige moslim als een klein kind moeten complimenteren met iets dat een volwassen mens als volstrekt normaal beschouwt. De moslims hebben gewoon gereageerd als je van een normale Nederlands burger mag verwachten, daar hoort niets bijzonders aan te zijn. Enfin, laten we eens een paar van de rustige reacties bekijken.

Staatsecretaris en liberaal moslim Ahmed Aboutaleb wees er meteen op dat er ook passages in de Koran staan die pleiten tegen het vermoorden van andersdenkenden. Hoe sterk is deze tegenwerping? Totaal niet sterk, want die doet de gruwelijke en gewelddadige passages niet teniet. Het geeft slechts aan dat de Koran voor elk wat wils bevat, net als de Bijbel trouwens. Een gematigde moslim zal vooral de vredelievende passages aanhalen, maar een fundamentalistische moslim kan met net zoveel recht zich beroepen op gewelddadige teksten. Cherry picking noemen de Engelsen dat. Feit is dat er gewelddadige passages in de Koran staan en feit is ook dat deze worden gebruikt ter rechtvaardiging van geweld jegens andersdenkenden. Als dat niet Allah’s bedoeling is geweest, had Hij dat in Zijn alwetende wijsheid wel mogen bedenken toen Hij de Koran 'openbaarde' aan Mohammed. Alleen al door dergelijke passages is de Koran en verwerpelijk boek.

Onze president Balkenende kwam dezelfde avond nog met een persconferentie. Interessant vond ik vooral de volgende uitspraak: “Het probleem is niet de godsdienst, maar misbruik van godsdienst om haat en onverdraagzaamheid te zaaien.” Dit wordt vaak beweerd, maar is lang niet zo vanzelfsprekend als het klinkt. Het is namelijk helemaal niet duidelijk waaruit het onderscheid bestaat tussen gebruik en misbruik van een religie. Zoals ik hierboven reeds aangaf, kan zowel de fundamentalistische als de vredelievende moslim zich beroepen op de nodige Koranverzen. Als Balkenende met misbruik doelt op alles wat in strijd is met de mensenrechten, is zo’n beetje de gehele moslimgemeenschap in het Midden-Oosten schuldig aan misbruik, gezien de uitvoering van de barbaarse sharia. Deze uitspraak van Balkenende is net zo ongenuanceerd als Wilders uitspraken over de islam in Nederland.

Een ander veelgehoord verwijt is dat Wilders film racistisch zou zijn. Blijkbaar denken de lieden die dit beweren dat moslims een ras vormen. Dat doen ze niet. Moslims zijn aanhangers van een religieuze ideologie, ze zijn geen ras. Van racisme is hier dan ook totaal geen sprake, en een vergelijking met de Joden, die als ras werden gehaat door de nazi’s (en menig moslim), is daarmee ook misplaatst. Het bekritiseren van een religie is geen racisme. Wie dat wel denkt moet hoognodig een woordenboek raadplegen.

Ook menen sommigen dat Fitna haatzaaiend is. Er zijn zelfs figuren die op grond hiervan Wilders strafrechtelijk willen vervolgen. Is het niet ironisch dat juist het boek dat Wilders verwerpt zo vol staat met haatzaaiende passages? Is het niet ironisch dat juist in de landen waar het islamitisch recht geldt regelmatig haat wordt gezaaid jegens joden, homoseksuelen, ongelovigen en andere varkens, apen, ezels en andere beesten? Eenieder die meent dat Wilders met dit filmpje haat zaait, zou zich des te meer druk moeten maken over de inhoud van de Koran en de praktijken in moslimlanden. Hier wordt duidelijk met twee maten gemeten.

De reacties uit het buitenland zijn helemaal absurd. Moslims uit het Midden-Oosten hebben niets van doen met de islam in Nederland en hoeven zich dus niet druk te maken over het tweede deel van de film. Het eerste deel bevat slechts oud nieuws en zou dus ook niet voor veel commotie hoeven te zorgen. In Indonesië zijn de eerste zeloten desalniettemin al opgestaan om Wilders dood te wensen. Zijn deze mensen nou werkelijk zo stupide dat ze niet inzien dat ze hiermee zijn boodschap bevestigen? Een aantal andere moslimlanden hebben opgeroepen Nederlandse producten te verbieden, willen diplomatieke banden met ons land verbreken en weigeren Wilders toegang tot hun land. Ook dit is koren op Geerts molen. Opmerkelijk genoeg horen we noch onze regering noch de liberale moslims over deze overtrokken reactie van een zeer grote groep moslims. Het handjevol radicalen, zoals de problematische moslims vaak bagatelliserend worden bestempeld, is blijkbaar toch iets groter dan men wil denken.

Ik denk dat deze film twee belangrijke effecten teweeg heeft gebracht. Ten eerste heeft het voor een groot publiek duidelijk gemaakt dat er verwerpelijke passages in de Koran staan en dat het deze passages zijn waarop fundamentalisten zich beroepen. Ten tweede heeft het de Nederlandse moslims verplicht om in debat te gaan over de heikele kwesties die ontstaan wanneer de islam moet worden gecombineerd met een democratische rechtstaat, inclusief vrijheid van meningsuiting. Ondanks alle negatieve reacties op de Fitna denk ik dat vooral deze aanzet tot debat een belangrijke positieve bijdrage zal zijn.