Nadat minister van onderwijs Maria van der Hoeven een gesprek had gehad met nano-technoloog Cees Dekker, schreef ze in haar weblog het volgende:

"Hij [Cees Dekker] is aanhanger van de 'intelligent design'-gedachte. Die komt er op neer komt dat er een 'designer', een schepper ten grondslag ligt aan alle bestaan hier op aarde. Ik vond het een boeiend gesprek. Tegenover mij zat iemand die wetenschap en persoonlijk geloof heel goed wist te combineren. Ikzelf geloof evenmin in 'toeval'. Wat islam, jodendom, christendom verbindt is de gedachte dat er een 'schepper' is, hoe die dan ook verder mag worden aangeduid. Ik zie mogelijkheden om hiermee verbindingen te scheppen. Die zouden vooral in het academisch debat gelegd kunnen worden. Als we erin slagen om wetenschappers van verschillende geloofsrichtingen met elkaar te verbinden, kan het uiteindelijk misschien zelfs wel worden toegepast op scholen en in lessen. Er zal door een paar van mijn ambtenaren nog met Dekker worden doorgepraat over hoe we dit debat vorm kunnen gaan geven."

De minister wil dus een academisch debat over Intelligent Design (ID) om wetenschappers van verschillende geloofsrichtingen met elkaar te verbinden. Misschien wil ze het uiteindelijk zelfs wel in de lessen op school. Dit leidde tot een hevige kritiek op grond van rationele argumenten, maar ook op grond van emotionele.

In Nederland was ID, voordat de minister er mee kwam, vrijwel onbekend. In de verenigde Staten daarentegen, woedt het debat al veel langer, tot in de rechtszaal toe. De Nederlandse hoogleraren Cees Dekker en Ronald Meester schreven een tijd gelden in Skepter (het blad van Stichting Skepsis) een reactie op een artikel waarin Marcel Hulpas ID aan de kaak stelde. Hierin hielden ze een pleidooi "voor een open houding ten aanzien van de historische oorsprong van het leven". Dit leidde tot felle kritiek van onder meer collega-wetenschappers (deze discussie is op de site van Skepsis te vinden). Eén van die critici is bioloog Gert Korthof, medeauteur van het boek Why Intelligent Design Fails: A Scientific Critique of the New Creationism en auteur van de site Was Darwin Wrong.

In de nu gevoerde discussie wordt steeds de suggestie gewekt dat ID een wetenschappelijk alternatief is voor de evolutietheorie. Als dit werkelijk zo was, hadden beide theorieën inderdaad evenveel recht om gedoceerd te worden. Het fundamentele punt echter is dat ID géén wetenschappelijke theorie is en de evolutietheorie wel. Derhalve is het volledig terecht dat ID geen plaats krijgt in de biologie.

Er zijn vast nog heel veel zaken die nog niet evolutietheoretische verklaard kunnen worden, of waar zelfs nog niet eens onderzoek naar verricht is. De wetenschap kent immers nog vele raadselen en onontgonnen gebieden. Daarnaast zijn er ook vele voorbeelden van zogenaamde 'onherleidbaar complexe' systemen, waar ID'ers zo graag mee pronken, waar wel degelijk goede evolutionaire verklaringen voor zijn. Het ID is gebaseerd op deze (vermeende) huidige wetenschappelijke onwetendheid. Het ID komt voort uit een argumentum ad ignorantiam, een argumentatie gebaseerd op de onwetendheid: ik kan me niet voorstellen dat dit door natuurlijke mechanismen is ontstaan, dus moet er wel een ontwerper achter zitten. Deze onwetendheid kan persoonlijk zijn, maar ook die van de huidige stand der wetenschap. De wetenschappelijke kennis blijft echter explosief groeien, zeker de kennis op het gebied van de moleculaire biologie, waar het ID zich vooral op richt. Het aantal wetenschappelijke publicaties over moleculaire evolutie is de afgelopen tien jaar toegenomen van ruim 300 tot ruim 20.000! Met als fundament (vermeende) onwetendheid staat het ID wetenschappelijk niet sterk.

Onwetendheid in de wetenschap behoort de basis te zijn voor nieuw onderzoek, voor de formulering van testbare hypothesen, nieuwe experimenten. ID'ers zien in plaats daarvan in deze onwetendheid de plaats waar de ontwerper geïntroduceerd moet worden. Ontwerper is in de wetenschap een dooddoener: je kunt er niet mee experimenteren, je kunt er geen toetsbare hypothesen over opstellen, je komt niets te weten over de mechanismen of de mogelijkheden van die ontwerper, enzovoort. Laat de ontwerper de evolutie duizenden jaren aanknoeien om op een goede dag ineens een bepaald 'onherleidbaar complex' systeem te introduceren? Hoe moeten we ons deze deus ex machina voorstellen? Wat is het gevolg van intelligent ontwerp en wat van blinde evolutionaire mechanismen? Wat voor onderzoeksprogramma levert 'ontwerp' op? Op dit soort vragen heb ik nog nooit een antwoord gehoord van ID'ers. Dit is precies de reden waarom ID niet in de wetenschap thuishoort, het is wetenschappelijk een zinloos en vruchteloos concept, zeker geen wetenschappelijk alternatief dus!

Om te voorkomen dat ID als religie of creationisme bestempeld wordt, beweren aanhangers vaak dat de intelligente ontwerper niet God hoeft te zijn, het zou bijvoorbeeld ook een buitenaards wezen kunnen zijn. Hiermee verplaatsen zij slechts het probleem: wat voor intelligente ontwerper heeft immers het buitenaards wezen ontworpen? Deze redenering kan worden voortgezet tot in het ongerijmde: als iets complex een ontwerper nodig heeft, heeft die ontwerper (die minstens zo complex is als hetgeen hij ontwerpt) ook weer een ontwerper nodig, en die ook weer. De enige mogelijkheid om deze regressio ad infinitum te beëindigen is te zeggen dat de ontwerper altijd al heeft bestaan, en wie kan dat anders zijn dan God? Het mooie van de evolutietheorie is juist dat zij complexiteit verklaart aan de hand van simpele natuurlijke mechanismen, die overal waargenomen kunnen worden en waarmee men kan experimenteren. Als de fijne afstemming van dit gehele universum een ontwerper nodig heeft, wie kan dit anders zijn dan God? ID'ers zijn allen gelovigen, voornamelijk christenen, en schromen er vaak zelfs niet voor om toe te geven dat hun motivatie religieus is: "We are taking an intuition most people have [the belief in God] and making it a scientific and academic enterprise. We are removing the most important cultural roadblock to accepting the role of God as creator. (Phillip Johnson, "Enlisting Science to Find the Fingerprints of a Creator", LA Times, 25 Mar. 2001.). En dit citaat is slechts één van de vele voorbeelden. Het moge duidelijk zijn dat de ontwerper niemand anders dan God kan zijn.

Intelligent Design is het klassieke argument from design, dat dominee William Paley in de 18e eeuw al formuleerde, gestoken in een nieuw, moleculair biologisch jasje. Het is een nieuwe en subtielere vorm van creationisme, en creationisme is nog altijd pseudo-wetenschap!

Zie ook:

Waarom creationisme geen wetenschap is

Kritiek op het teleologische argument (argument van ontwerp)