Op donderdagavond 10 april was het dan zover: mijn eerste grote debat. Mijn twee opponenten waren theologische zwaargewichten: de gereformeerde prof. dr. Eep Talstra, hoogleraar Oud Testament aan de Vrije Universiteit en de rooms-katholieke dr. Everard de Jong, hulpbisschop van Roermond. Het debat werd geleid door de burgermeester van Wageningen, Geert van Rumund. Het onderwerp van de avond was “De Bijbel, history or mystery?” Aan de hand van vier stellingen hebben we dit onderwerp besproken. Ik was in de eerste instantie enigszins verbaasd dat de organisatie, een samenwerkingsverband van vier christelijke studentenverenigingen en één van oorsprong katholieke (maar thans seculiere), hiervoor ook een atheïst had uitgenodigd. Bij nader inzien echter vond ik het erg leuk dat ze bereid waren om ook een goddeloze over hun heilige boek te laten spreken. Ik heb de uitnodiging dan ook van harte aangenomen, des te meer omdat de Bijbel mij erg fascineert.

Omdat het debat in Wageningen plaatsvond, was het al een aardige klus om er vanuit Amsterdam te komen (vrij slecht bereikbaar met openbaar vervoer). Gelukkig kon ik met prof. Talstra, die ook uit Amsterdam komt, meerijden. In Wageningen werden we verwelkomd door de organisatie en stond ons een heerlijk diner te wachten. Bisschop De Jong kon daar helaas niet bij zijn; hij arriveerde pas vlak voor het debat.

Vanaf een uur of acht werd de zaal geopend en stroomde het publiek binnen. Het zaaltje zat rond half negen vol met een stuk of 150 studenten, waarvan het aantal atheïsten waarschijnlijk op één hand te tellen was. Een van die atheïsten (maar geen student) was Martin de Boer, die ook een aantal artikelen voor mijn site geschreven heeft. Ik begaf mij dus in het hol van de (christelijke) leeuw, maar voelde mij desalniettemin prima op mijn gemak.

Bij de voorstelronde kon ik het niet laten om een stukje voor te lezen uit Prediker, mijn favoriete Bijbelboek. In het stuk dat ik had gekozen (3:18-20) staat onder andere dat de mens een dier is, uit stof ontstaan is en tot stof zal wederkeren. I couldn’t agree more. Toen ik dat wilde citeren, kwam ik er tot enige ontzetting achter dat ik per abuis de routebeschrijving in mijn binnenjaszak had gedaan in plaats van mijn aantekeningen (inclusief Bijbelcitaten). Gelukkig kon ik de tekst opzoeken in de Bijbel die prof. Talstra had meegenomen.

Omdat het debat zelf ongeveer anderhalf uur zou duren en we vier stellingen zou bespreken, was er niet veel tijd per stelling. De tijd om uitgebreide argumentaties op te zetten was er dus niet. Elke stelling werd ingeleid door één van de debaters, waarop vervolgens de andere twee reageerden. Waarschijnlijk tegen de verwachtingen van de meeste mensen in, bleek de gereformeerde prof. Talstra het op een aanzienlijk aantal punten met mij eens te zijn. Mijn kritiek op de Bijbel vanuit wetenschappelijk oogpunt onderschreef hij volledig, maar wij verschilden over de implicaties daarvan. Volgens hem deed dit weinig af aan de Bijbel als openbaring Gods, ik dacht daar (uiteraard) anders over.

Bisschop De Jong probeerde zich meer te beroepen op rationele argumenten ter verdediging van de Bijbel als openbaring Gods. Hij was echter vaag over de interpretatieproblemen die zich voordeden door voortschrijdend wetenschappelijk inzicht. Waar hij wel duidelijk over was, is dat de Bijbel en vooral het beeld van Jezus (=God volgens christenen) dat daaruit voortvloeit veruit superieur is aan andere vermeende goddelijke openbaringen. Volgens prof. Talstra konden we niet een dergelijk "vergelijkend warenonderzoek” uitvoeren. Op mijn vraag hoe De Jong aan zijn criterium kwam om deze superioriteit te bepalen, kwam hij niet veel verder dan zijn persoonlijke voorkeur, hetgeen mijns inziens niet erg overtuigend was, aangezien andere gelovigen andere persoonlijke voorkeuren hebben en je dus op een patstelling uitkomt. Ook wees ik hem erop dat we niet zomaar kunnen doen alsof de evangeliën ons een betrouwbaar beeld van Jezus geven. Het vele historisch-kritisch onderzoek dat daarnaar verricht is, komt namelijk tot hele andere conclusies (zie Bart Ehrman, “The New Testament: A Historical Introduction to the Early Christian Writings”, Oxford UP, 2004). Het debat werd geëindigd met een aantal vragen uit de zaal.

Na afloop heb ik nog een tijd staan praten met de bisschop en wat mensen uit het publiek. Van de bisschop kreeg ik een boekje met kritiek op de ‘new atheism’, een term die gebruik wordt voor de huidige populariteit van atheïstische boeken in vooral de VS (John Haught, 'God and the New Atheism: a critical response to Dawkins, Harris, and Hitchens', Westminster John Knox Press, 2008). Van prof. Talstra heb ik een boekje gekregen van zijn eigen hand ('Een roostervrije dag: vrije wandeling langs teksten en ervaringen', Kok-Kampen, 1998). Beide boeken wil ik zeker gaan lezen, al zal het waarschijnlijk nog even duren voordat ik daarvoor de tijd heb.

Samenvattend vond ik het een zeer geslaagd debat. Mijn beide opponenten waren erg sympathieke mannen waarmee ik een leuke avond heb gehad, ondanks onze levensbeschouwelijke verschillen. Na zo’n debat wordt vaak gevraagd of ik denk hiermee iemand overtuigd te hebben. Dat denk ik niet, en dat is volgens mij ook niet het doel van zo’n debat. Mijn voornaamste doel was de visie van een atheïst op de Bijbel te geven, christenen met kritiek op hun Heilige Schrift te confronteren en ze zo stof tot nadenken te geven. Ik denk dat dit doel zeker bereikt is.

(Op de foto, van links naar rechts: bisschop De Jong, burgermeester Van Rumund, Bart Klink, prof. Talstra, klik op de foto voor een vergroting)