God bestaat natuurlijk niet. Noch de Joodse Jahweh, noch de Islamitische Allah, noch de Christelijke God. Er is net zoveel bewijs voor het bestaan van zo iemand, als voor kabouters, elfen of trollen. Het verbaast me daarom enorm, dat er toch nog zoveel mensen zijn die in één van die goden geloven. Merkwaardig genoeg maar in één van de drie, want wie in Allah gelooft noemt een Christen een ongelovige en vice versa. Waar komen al die wijdverbreide geloven dan toch vandaan?

Ik denk dat die geloven een bijproduct zijn van de van de evolutie van het menselijk brein. De filosoof Daniel Dennett noemt zoiets een 'emergent property', een eigenschap die tijdens een evolutionaire ontwikkeling ontstaat, niet doordat deze eigenschap een evolutionair voordeel oplevert, maar als gevolg van bijkomende factoren. Religie is zo ontstaan als gevolg van het feit dat het menselijke brein de neiging ontwikkelde om oorzaken te zoeken voor de verschijnselen die men waarnam. In de strijd om het bestaan is dit een nuttige eigenschap. Als de samenhang van oorzaken en gevolgen kan worden ingezien, kan de mens immers plannen leren maken. En doordat de vroege mens plannen ging maken kon hij zich bezig gaan houden met jagen, vissen en tenslotte zelfs met landbouw en veeteelt. Veel van het enorme succes van de diersoort mens kunnen we toeschrijven aan dit inzicht in oorzaak en gevolg: Als ik in het voorjaar graan zaai, heb ik in het najaar koren. Maar deze drang tot het zoeken van oorzaken voor allerlei verschijnselen was zo algemeen, dat er ook verklaringen gezocht werden voor allerlei zaken, die voor de vroege mens nog niet te verklaren waren. Waar kwam de bliksem en donder vandaan? En eb en vloed? En wat was de zon precies, die iedere dag verdween en 's ochtends weer tevoorschijn kwam? De drang tot verklaren, tot het zoeken van een oorzaak, was zó sterk dat een God werd bedacht, of lieve een heel legertje Goden. Alles wat niet verklaard kon worden, werd toegeschreven aan één van die Goden: Wodan, Donar, Zeus. Maar langzamerhand vonden we voor al die verschijnselen een natuurlijke verklaring en de Goden raakten gemarginaliseerd. De Joden waren de eerste die een einde maakten aan dit pantheon van veelsoortige Goden: Eén enkele God, Jahweh, moest voldoende zijn om alles te verklaren. Gek genoeg zijn in het Oude Testament nog sporen te herkennen van die andere Goden, Jahweh is daar niet de enige God, maar de hoogste boven alle anderen. Die God werd ook volmaakt. Waar de vele Goden onderling nog ruzie maakten en fouten begingen, is de enige God bij Joden, Moslims en Christenen volmaakt en eeuwig. Hij wordt de ultieme verklaringsgrond, want alles moet toch een oorzaak hebben. Toeval bestaat niet. Maar dat laatste blijkt onjuist. In de natuurkunde kennen we verschijnselen die geen enkele oorzaak hebben, zoals het uiteenvallen van een radioactief element als uranium. We kunnen de kans berekenen waarmee zoiets gebeurd, maar niet het moment waarop dit plaatsvindt. Daarmee vervalt ook de noodzaak om aan het ontstaan van ons heelal een oorzaak toe te kennen. En trouwens, als God de oorzaak van de schepping is, wat is dan de oorzaak van God? God heeft geen oorzaak, maar is eeuwig, zal de gelovige zeggen. Maar kan de schepping zelf dan ook niet eeuwig zijn en zonder oorzaak?

Ik gun ieder de troost en kracht die hij of zij in een godsdienst vindt, maar ik verafschuw de fascistoïde stellingname dat "onze God de enige ware is". Dat heeft al tot veel ellende geleid en die gedachte woekert helaas nog steeds voort.